Kuyeko Asfar, Adıge Ulusu adına Maykop kenti merkezine dikimi çalışmaları süren “Anı ve Birlik” (Ш1эжьымрэ зык1ыныгъэмрэ) adlı anıta bazı soyların adlarının yazılmaları için Adıge Xase Başkanlığı (Адыгэ Хасэм и Хэсашъхьэ) tarafından öne sürülmüş olan önerileri paylaşmadığını ve bunun gerekçelerini üç imzacı kişi adına açıkladı.
Dün Maykop’da Adıge Xase’nin Yaşlılar Konseyi toplantısı yapıldı. Toplantıyı Konsey Başkanı Hunego Katip yönetti. Toplantıda sorulan ilk soru,Maykop’taki kreş, anaokulu ve okullarda Adıgece’nin öğretilmesi sorunu üzerineydi. Toplantıya Maykop Belediye Başkanı Mihail Çerniçenko da davetli olarak gelmişti, anadili –Çerkesçe- öğretiminin iyileştirilmesi konusu görüşüldü.
İkinci soru, yine Belediye Başkanı ve katılımcılar tarafından dinlendi. Soru Maykop kentinin yaşı (tarihi) üzerineydi. 1857’de Rus ordusu şimdiki Maykop’un bulunduğu yeri ele geçirmiş ve burada bir askeri kale kurmuştu (-18 Mayıs 1857-). Kent yöneticileri ne diye kent tarihini bu olaya dayandırmaya çalışıyorlar? Rus İmparatoru (Çar) 19.yüzyıl sonlarına doğru Maykop’a kent statüsü vermişti, kentin tarihini, kent statüsünün verildiği (-12 Aralık 1870-) tarihe dayandırmanın daha doğru olacağını söyleyenler de oldu.
Ancak çok büyük çoğunluk, 3 bin üzeri yıl öncesine ait bir Maykop Yazılı Taşı’nın bulunduğunu, kentin tarihinin o bulgu esas alınarak başlatılmasının daha gerçekçi olacağı noktasında birleşti. Belediye Başkanı Mihail Çerniçenko da, kentin yaşı (tarihi) konusunun Belediye Meclisi’nde yeniden ele alınmasının tam zamanı olduğunu söyledi ve öneri benimsendi.
Üçüncü soru, Yaşlılar Konseyi toplantısına alınan biliminsanları Kuyeko Asfar, Yedıc Batıray, Meşfeşşu Necdet, şair ve Adıge Devlet Üniversitesi öğretim üyesi Yenemıko Mevlüd, işadamı Çeteve İbrahim ve Maykop’taki dil öğretimi merkezi “Aktiv”in müdürü Yedıc Memet adına soruldu.
Bu kişiler iki grup olarak “Anı ve Birlik” adlı anıt konusunda kaygılanmış ve Adıge Xase’ye yazı yazmışlardı. İlk sözü dış ülkelerde yaşayan Adıgelerle ilgilenen cumhuriyetin sivil toplum örgütü AROD “Samğur” (*) Başkanı, şair, biliminsanı ve Kıdemli Adıge gazeteci Kuyeko Asfar aldı.
Adıge ulusal ressamı, ayrıca Rusya Kıdemli ressamı P’ıt’ıvaş Feliks, ünlü Rusya sanat insanı, yönetmen Haç’eğoğu Kasey ile birlikte imzalayıp Adıge Cumhuriyeti Devlet Başkanı Thakuşın Aslan’a gönderdiği yazı konusunda Kuyeko Asfar bilgilendirmede bulundu. Ayrıca AROD “Samğur” örgütü adına Adıge Xase Başkanı Hapaye Arambıy’a yazmış olduğu yazıdan da söz etti. Kuyeko Asfar, Adıge Ulusu adına Maykop kenti merkezine dikimi çalışmaları süren “Anı ve Birlik” (Ш1эжьымрэ зык1ыныгъэмрэ) adlı anıta bazı soyların adlarının yazılmaları için Adıge Xase Başkanlığı (Адыгэ Хасэм и Хэсашъхьэ) tarafından öne sürülmüş olan önerileri paylaşmadığını ve bunun gerekçelerini üç imzacı kişi adına açıkladı.
Kuyeko, anıt ulusun geçmişi,anısı adına dikiliyor ise,anıtın adına niçin “birlik” sözcüğü de
eklenmek isteniyor? “Kardeşliğin bir merkezi” (Зэкъошныгъэм ипчэгу ) var, Rusya ile Çerkesya’nın (зызэгохьагъэхэр) dayanışmalarının 400’üncü yılı anısına bir birlik, Rus ve Adıge birliği anıtı var. Şimdi o adla yeni bir anıt daha dikmeye gerek var mı? Yeni anıt, -birlik adına değil de- ulus adına dikiliyorsa, o anıtın üzerine bir soyun ya da birilerinin adlarını yazılmanın gereği yok, aykırı tutum, ulusun birliğine hizmet etmez, aksine birliği bozar. P’ıt’ıvaş,Haç’ğoğu ve Kuyeko’nun görüşü öyleydi.
Ünlü biliminsanları Yedıc Batıray ile Yenemıko Mevlüd de, anıtın üzerine soy adlarının (лъэкъоц1э) yazılmalarını doğru bulmadıklarını,sırf bu nedenle Xase’ye yazı yazdıklarını söylediler. Bu kişiler dönüş yapmış, Türkiye’de yaşamış olan kişiler, diasporadaki Adıgelerden Hağur Mithat Efendi’nin adının anıta yazılmasının Xase Başkanlığınca düşünülmüş olmasını da doğru bulmadıklarını söylediler. Adıgelerin dünya bilinci, Nart destanı ve Maykop Kültürü konusunda Adıge toprağından çıkarılmış olan eşsiz sanat yapıtları anıtın üzerinde yer alırsa, iyi olur, dediler. Anıta her bir soyun adının yazılamayacağı, anıtın tüm ulusu temsil etmesi gerektiği görüşü çoğunluk tarafından benimsendi.
Adıgelerin babası, ulusun bilge kişisi (хьагурысым), ömrünü Adıgelere adamış ve bu yolda her türlü güçlüğe göğüs germiş olan Şhalaho Abu da, anıta ulusal kahramanların adlarının yazılmamaları halinde bile, o adların unutulmamaları gerektiğini söyledi, kitaplar hazırlanarak kahramanlarımız tanıtılmalıdır, dedi.
Toplantıda başkaları da söz alıp konuştular. Konuşmalardan sonra Yaşlılar Konseyi oy birliği halinde anıtın üzerine hiçbir yazı yazılmaması kararını aldı. Karar, onanmak üzere Adıge Xase Başkanlığı’na sunulacak, Konsey üyeleri Başkanlığın kararı onayacağı beklentisi içinde olduklarını bildirdiler.
Kuyeko Asfar
(*)- Samğur (Самгъур)-Adıge söylentisinde adı geçen iri ve ölümsüz bir kuş.Bir gözüyle geçmişi,diğer gözüyle de geleceği görür.-hcy
Kaynak: Natpress
Çeviri:Hapi Cevdet Yıldız
© cherkessia.net