ТиIуашъхьэмэ къачIахырэр дгъотыжьыщта?

Адыгеим иархеологие иIофыгъохэм, Шэуджэн районым икъутырэу Чернышевым дэжь хъункIакIохэр мэфэ заулэрэ Iуашъхьэм зэрэщытIагъэхэм яхьы­лIа­гъэу «Адыгэ макъэм» мэкъуогъум и 25-м къыхиуты­гъэм гъэзетеджэхэр егъэгумэкIых, тиархеологие инеущырэ мафэ къырыкIощтым къыкIэупчIэх.

Къутырэу Чернышевым дэжь щытIагъэхэм пэшIорыгъэшъэу за­гъэхьазырыгъагъэу тэлъытэ. Iуа­шъхьэм чIэлъ пкъыгъохэм уасэ зэ­ряIэри ашIэщтыгъ. Техникэу джырэ уахътэ аIэкIэлъымкIэ метрэ 15 - 20 икууагъэу чIым чIэлъ пкъыгъор зыфэдэр зэрагъэшIэн алъэкIы, уасэу иIэм егуцафэх.

Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» тиархеологие изытет мы илъэсым бэрэ щытегущыIагъэх. Аужырэ зэха­хьэм къыщаIуагъэм лъэшэу тегъэ­гумэкIы. Адыгеим а сэнэхьатым фе­джэгъэ археологэу иIэр нэбгырэ заул ныIэп. Археолог ныбжьы­кIэ­хэм ягъэхьазырын тиреспубликэ зэрэщыкIорэм тигъэразэрэп.

ШIэныгъэхэмкIэ Урысые академием археологиемкIэ иинститут къикIыгъэхэр мы мафэхэм Хьалъэ­къуае дэжь щэтIэх. Iуашъхьэ пэпчъ шъэф зэриIэр археологхэм дэгъоу ашIэ. Пкъыгъоу ащ къыщычIа­хы­щтым икъэбар шIэныгъэлэжьхэм зэрагъэшIэн, тхьапэм рагъэкIун, музеим чIалъхьан фае.

Адыгэ Хасэм Кушъу Ибрахьимэ, Къуекъо Аслъанбый, ЕхъулIэ Юрэ, нэмыкIхэм къы­зэрэщаIуагъэу, Чернышевым хъун­кIакIохэр зэрэщы­тIа­­гъэ­хэм акъыл хэтхын, унэшъо гъэнэфагъэхэр итхъухьанхэ фае. Апэрэу къыхагъэщырэр Адыгеим щытIэхэ зыхъукIэ, тиреcпубликэ щыщ цIыфхэр, археологием хэ­шIыкI фызиIэхэр, титарихъ къы­ры­кIуагъэм ыгъэгумэкIыхэрэр ахэ­­мы­тыхэ зэрэмыхъущтыр ары. Къагъо­тырэр чIамыукъощэным, тарихъ мэхьанэу иIэр гъэунэфыгъэ­ным апае. ЗыщищыкIагъэм зэхэщэн Iоф­­хэм­кIэ IэпыIэгъу афэрэхъух, лъы­плъэ­кIо къодыеу щымытхэу.

Очэпщые, Пэнэжьыкъуае, Нэчэрэзые ащыщ кIалэмэ къытаIуа­гъэм гур «зэредзэ», егъэлъэпэрапэ. ЧIым чIэлъ пкъыгъохэм узэралъы­хъун плъэкIыщт техникэр аIыгъэу ямынэIосэ хъулъфыгъэхэр къуа­джэхэм, Iуашъхьэхэм ащалъэгъух. ЕтIани гъэшIэгъоныр ахэр техни­кэкIэ дэгъоу зэрэуIэшыгъэхэр ары. 2010-рэ илъэсым Къэбыхьаблэ ащ фэдэ «лъыхъуакIохэр» зэрэщыIа­гъэхэр тщыгъупшэрэп.

Тилъэпкъ икIэныжъ къыры­кIо­щтым тегъэгумэкIы. Илъэс къэс Москва, Ленинград хэкум къары­кIырэ археологхэр Адыгеим щэ­тIэх. Шэны зэрафэхъугъэу, шы­шъхьэIу мазэм тиреспубликэ къэ­кIох. Чернышевым тилъэпкъ итарихъ къыщетыгъуагъэхэм зэрарэу къытахыгъэр зыми ышIэгорэп. Мы илъэсым Адыгеим археологэу щы­тIэщтхэм шъхьафитныгъэ зара­ты­кIэ, Iофым кIэухэу фэхъущтыр къэ­шIэгъуай.

Общественнэ движениеу ­«Адыгэ Хасэм» археологием иIофыгъохэр инэплъэгъу итых, изичэзыу зэхэсыгъохэм шIэныгъэлэжьхэр, Iо­фым фэгумэкIыхэрэр къаригъэ­блэгъэщтых.

Адыгэ Макъ