Çerkes Diasporası: Geri Dönüş veya Asimilasyon

Bu dönem içerisinde tarihi Çerkesya nüfusu yaklaşık iki milyon kişi kadardı ve neredeyse tamamına yakını yok edilmiş veya sınır dışı edildi. Bilimadamları ve tarihçiler Kafkasya'da Çerkeslerin % 10 kadarının kaldığını, % 90 veya yaklaşık bir buçuk milyon kişi kadar Çerkesin ise sınır ötesine tahliye edildiğini rakamlarla sunuyorlar.

RUSYA FEDERASYONU TOPLUMSAL PALATASI

TOPLUMSAL DİALOG VE KAFKASYADA SİVİL TOPLUMSAL ENSTİTÜ ÇALIŞMA GRUBU

Miusskaya Meydanı., 7 nolu ev, str. 1, Moskova, GSP-3, 125993, tel./faks: (495) 221-83-63,

İnternet Sitesi: http://www.oprf.ru

SUNUM-RAPOR

Çerkes Diasporası: Geri Dönüş veya Asimilasyon

Zamir Shuhov,
Kabardey-Balkar Cumhuriyeti Toplumsal Hareketi ‘Xase’ Başkan Yardımcısı

21 Haziran 2011

İyi Günler Saygıdeğer Çalışma Arkadaşları!

Bu günkü sunumumuzda mevcut sorunlarımızın eksiksiz bir resmini ortaya koyabilmek için dünyadaki pek çok Çerkes organizasyonu ile görüşme yaptık.

Rusya’da bölünmüş ulusların statüsel haklarının kökleri Rusya İmparatorluğunun sınırlarını genişletmek için sert politikalar izlediği döneme uzanıyor. Kuzey-Batı Kafkasya’da yaşayan halkların büyük çoğunluğu ciddi bir askeri baskı ile Osmanlı İmparatorluğuna zorla tahliyeleri ile vatanlarını kaybettiler ve 19. yüzyıldaki en geniş kapsamlı insanlık trajedisine uğradılar.

Bu dönem içerisinde tarihi Çerkesya nüfusu yaklaşık iki milyon kişi kadardı ve neredeyse tamamına yakını yok edilmiş veya sınır dışı edildi. Bilimadamları ve tarihçiler Kafkasya'da Çerkeslerin % 10 kadarının kaldığını, % 90 veya yaklaşık bir buçuk milyon kişi kadar Çerkesin ise sınır ötesine tahliye edildiğini rakamlarla sunuyorlar. Hala, 150 yıl geçmiş olmasına rağmen Çerkeslerin durumunda bir değişme sözkonusu değil.

Belirtmeliyim ki Çerkes derken kastettiğimiz şey tüm Adıge Subetnoslarıdır, bunlar günümüzde Rusya sınırları içerisinde Adıgeyli, Kabardeyli, Şapsığ ve Karaçay-Çerkesdeki Çerkeslerdir. Bununla birlikte yurtdışında, diasporda Çerkes anlayışı içerisirisine sıklıkla kardeş Abhaz-Abazin milletide dahil edilir.

Araştırmacı ve toplumsal organizasyonların verilerine göre bugün her 10 Çerkesten 9’u tarihi vatanı dışında yaşamaktadır. Eğer Rusya sınırları içerisinde yaşayan toplam Çerkes nüfusu yaklaşık 900 bin kişi ise, diasporadaki Çerkes nüfusu 8 milyon kadardır. Bizim elimizdeki verilere göre günümüzde Çerkesler dünya üzerinde 50 kadar ülkede yaşamaktadır.

Türkiye’de ~7 000 000
Suriye’de ~ 200 000
Ürdün’de ~ 130 000
Avrupa Birliği ülkelerinde ~ 150 000
Irak’ta ~ 40 000
Libya’da ~ 30 000
Kuzey Amerika’da ~ 30 000
Asya’da 10 000

Dünyanın diğer ülkelerinde 100 000 kadar.

Rusya'da, yakın bir geçmişte oluşturulan Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi ile Çerkesler bir daha bölündüler. Söz konusu durum bizi memnun edemez ve Rusya yönetimi için, bu, küresel bir sorun halini alma yolundadır. Konu aşağıdaki faktörlerle ilintilidir:

Demir Perdenin yıkılması ve SSCB’nin dağılması ardından, Çerkesler hemen, Rusya yönetimine, tekrar tekrar tarihi vatanlarına dönmek için müracaat ettiler. Çok sayıda katılımcısı olan toplumsal organizasyonlar, ailelerin hatta yerleşim birimlerinin geriye dönüşünü sağlamak için projeler oluşturdular, evler satın aldılar, insani amaçlarla Kosova’daki Çerkeslerin yerleştirilmesi için çalıştılar, ‘zorluklarla’ eğitim kurumlarından kota temin ettiler vb. Fakat tüm bu çabalarında gereken başarıya tek bir sebepten dolayı ulaşamadılar – Federal merkez, bu soruna, gereken önemi, motivasyonu, ilgiyi ve kararları almadı-göstermedi.

20 yıl kadar süren Çerkeslerin tüm çabalarının, yönetimin her kademesince gözardı edilmesi neticesinde Çerkes diasporasında durum daha keskin protest bir eğilim içine girdi.

Geçen 21 Mayıs 2011 tarihinde, Çerkes Soykırım gününde, tüm dünyada yapılan gösteriler bunun canlı bir delilidir. Bunun yanısıra soydaşların gönüllü geri dönüş programı Çerkes diasporasını etkilememekte. "Soydaş" kavramı 19. yüzyılda zorla Kuzey Kafkasya sınırları içerisinden çıkartılan milletleri kapsamamaktadır. Tarihi olarak Çerkeslerin yaşadıkları Rus regionları bu programa dahil değildir. Biz, Çerkeslerin, Rusya yöneticilerince ertelenmiş bu sorunun reel olarak çözümü yönünde çalışacaklarına dair umutlarını yitirmeğe başladıklarını görüyoruz.

Rusya için Çerkeslerin tarihi vatanlarına dönmelerinin günümüzde neden çok önemli olduğunu açmak istiyorum:

1. Sosyal-Ekonomik Açıdan

1.1. Çerkeslerin geri dönüşleri Kuzey Kafkasya ve bölgeye yutdışından kapital girişini arttıracak ve ekonominin gelişmesine katkısı olacaktır.

1.2. Yurtdışındaki Üniversitelerde eğitim almış Çerkesler bölgedeki profesyonel kadro ve işgücüne katkıda bulunacaktır;

1.3. Demografik problemler sonucunda, sönmekte olan yerleşim birimleri, iş yapma yetisine sahip bir kaynak elde edecek ve yeni ailelerin kurulması ile nüfus artışına katkıda bulunacaktır;

1.4. Ticaret, eğitim, tarım sektörlerinde yeni teknoloji ve metodlarla profesyonel bir gelişme elde edilecek.

2. Toplumsal-Politik Açıdan

2.1. Çerkes diasporasının büyük bir çoğunluğu dini geleneğe sahipler ve Kafkasya'daki gençlerin radikal eğilimlere sapmadan pozitif yönde aydınlanmalarını sağlayabilirler.

2.2. Çerkes diasporasının Rusya Federasyonu'na pozitif olarak yaklaşması, tarihi vatanlarına dönmeleri, onların politik olarak etkili oldukları ülkelerde ve dünyadaki gelişmelerde Rusya'nın jeopolitik pozisyonunu ve etkilerini güçlendirir.

2.3. Çerkes sporcuları, aydınları, kültür emekçileri, bilim adamlarının tarihi vatanlarına dönüşleri devletin statüsünü, saygınlığını arttırır ve imajını güçlendirir.

3. Ahlaki-etik Açıdan

3.1. Rusya İmparatorluğunca Kafkasya'nın alınması esnasında yapılan hataların tarafsız değerlendirilmesi ve reel olarak telafisi ile hem Çerkeslerce hem de dünyaca Rusya'nın içinde yaşayan tüm halklara açık ve demokratik bir devlet olduğunu göstermeye yardımcı olur.

Günümüzde, Çerkes Toplumsal Organizasyonları Konseyi, Devlet Dumasına konu ile alakalı önerilerini sunmak üzere çalışıyor. Rusya yöneticilerinin, Çerkeslerin bölünmüşlük sorunlarının çözümü ve Çerkeslerin tarihi vatanlarına dönüşünü kolaylaştırmak üzere bir sonraki adım olarak şunları yapabileceğine inanıyoruz:

1. Dünyadaki tüm Çerkes(Adıge)lerin Rusya Federasyonu soydaşı olarak resmen tanınması.

2. Rusya içerisinde Çerkeslerin yaşadığı 6 Regionda (Kabardey-Balkar, Karaçay-Çerkes, Adıgey, Krasnodar Eyaleti, Stavropol Eyaleti, Kuzey Osetya Mezdegu rayonunda) soydaşların gönüllü yerleşimlerinin devlet programına alınması.

3. Çerkes diasporasının oturma izni (vid na jitelstvo) ve vatandaşlık kazanımlarını kolaylaştırıcı yönde hukuki mekanizmanın oluşturulması. Özellikle Federal ‘vatandaşlık’ kanununda:

a. Rusça bilme ve bu dilde sınav olma zorunluluğunun Çerkeslerin yaşadığı bölgedeki devlet dillerinden birisini bilmeleri ile değiştirilmesi.

b. Ülkede 5 yıl yaşanması zorunluluğunun 1 yıl ile değiştirilmesi.

c. Ellerinde bulundurdukları vatandaşlıktan ayrılmaları zorunluluğunun kaldırılması.

4. Söz konusu bölgelerde kısa sürede adaptasyonlarını sağlayacak, sosyal garantilerin, kültürel uyumun, dil kurslarının, hukuksal desteklerin, finansal güvencelerin ve yaşamsal öneme sahip diğer şeyleri kapsayan programların oluşturulması.

5. Görevleri Çerkes diasporasının yaşadığı ülkelerde Çerkeslerin tarihi vatanlarına dönüşleri için gerekenleri açıklamak olan mobil grupların oluşturulması.

6. Rusya Federasyonu Dış İşleri Bakanlığının diasporada yaşayan Çerkeslerin insani şartlar açısından zor durumda bulundukları, yaşamlarının tehdit altında olduğu ülkelere özel bir ilgi göstermesi. Örneğin Mısır, Irak, Suriye ve Libya gibi. Silahlı çatışma ve sivil huzursuzluğun olduğu bölgelerden Çerkeslerin tahliyeleri için tedbirler alınması ve çalışmalar yapılması.

Bu maddeler bizim Çerkes soydaşlarımızın geri dönüşünü kolaylaştıracak gerekli karar ve eylemlerin nihai listesi değildir. Kabul etmek zorundayızki Çerkes diasporası için sadece iki yol var: Geri dönüş veya asimilasyon.

Rusya yönetiminin doğru bir politik değerlendirme ile Çerkes sorununu Rus-Kafkas savaşlarının bitişinin 150. yılından, 2014 Olimpiyatlarından önce bir çözüm kararına ulaştırması mümkündür. Bu sorunun adalet çerçevesinde çözümü halinde tüm dünya, Rusya demokrasisinin, devletinin kurumlarının gelişimine değer verecektir.

Sonuç olarak, toplumsal Palata vasıtasıyla federal merkezin hayati öneme haiz bu konuya eğilerek gerekli adımları atarak realizasyonu husunda uzun dönem beklememizi sağlayacağını umuyoruz. Çerkes diasporası ile ülkenin yöneticileri ve sorun hakkında endişe taşıyan herkesin direk dialog kurmasınıda arzulardık.

Söz konusu sorun hakkında Çerkeslerin bakış açılarını dile getirmelerini sağlayan Bugünkü oturumun organizatörlerine şükranlarımızı sunuyor teşekkür ediyorum.

Kaynak: Aheku.org
22 Haziran 2011
Çeviri: Cherkessia.net